Thursday, September 18, 2008

UPA BUANGPU LEH KEI-III : Paite pau pawngsualna

Wednesday, August 20, 2008
Source: http://zokhual.blogspot.com/
Gelhtu- Khamkhokam Guite
Pa Buang in “ Nou khawten ‘Pathian vualzawlna sah taktaka dawng’ na chi ngei uhia?” chiin hawn donga. A hawn dot dan apanin alungsim a veikhat nei hiin ka thei a. Ken, “Kou khawten Pathian vualzawlna adung, avai, asah zawng leh athuuk dan a tehlou-genlou unga, a tam lam a gen ung a. Khat veivei ka sousang deuh chiang ua, ‘A vualzawlna ki ningching’ , ‘Pathian vualzawlna simsenglouh’ khong chi ung a, “A vualzawlna khat khat in sim in” ka chih hun uh bang leng om ei voi ” chiin ka dawng hi.
A kolzal apanin Paite Bible, Laisiangthou (Thukhun lui leh Thukhun thak kigawm), 1971 kum a kibolpen hon lakhia a, sim utna biik neilou in abu khat vei hon phentoih a, akhuttal in a kok khakna mun khat peuh hon sim hi. “ Ngaiin, meia paih lut a hi seka, toh dingin: meiin a kang khin mai sek, a laiah; a nei him ahia, phattuamna?” (Ezekiel 15:4) chih, suangphom lak a khe apai hileh kilom in simkhopteek in hon sim khia hi.
A Bible toilai khat vei hon phen non a, Jona 1: 5 hon phen kha ahi dinga hichi bangin hon sim khia hi ‘Huan, long miten a lau ua, amau Pathian a sam chiat ua: long a janna dingin long sunga vante tuipi ah a pai khia uhi. Jona bel long sunggil penah na lutkhinsa a hia; a luma, a nakiihmut bawl a’. Hiai Bible tangah bang ding a pathian chihpen abul a P laimal lian a kigelh ahi ding, ‘ a na kiihmut bawl a’ chihin ‘ a na ki ihmut (khem) bawl a’ chihna ahihkei leh ‘ ki ihmut bawl’ bang chihna hi ding?” chi hi. “ Hiai Bible let tupan Lusei pau apat a lehkhiak hiin kilang a. Ahihziakin, a Lusei pau theihna Lusei gam a Meitei Thousileen va zuakte Lusei pau theih tankaan theilou ahi chih ki chiang mai hi. Lusei pau ah ‘der’ chih atom kaih leh asau kaih om a, hiai lettu in akilamdanna theilou a ‘risk’ fuhlou hihtuak a, Sap pau toh leng enkaaklou hi ding hi” chi hi.
A gen zelna ah “ Janet Pa ( PastorNengzachin) Bible lehkhiak Genesis, Eksodas, Sam leh Thukhunthak pumpi ah hihkhelh lomlom tam lou a, paumal zat dan leng dik tangpi a, asim zawng nuam mahmah a. Ahihziakin, 1971 kum a kibol Paite Bible a Pa Chin leh khiaklouh Bu dang, aki let thakte ah thumal leh kimlouh, thuvual khat lehkhaklou, adikloupi a lehkhiak khak chih khong in pum dim a. A Paite pau zat dan lah – Paite pau sawk niing gop a, Paite pau khe a chil zanzan hileh kilom a, Paite pau mantaklou suah zou vek ei voi,” chi hi. Amahleh amah hongki naksuahin “ Hichi bang lomlom zaw ‘The rape of Paite language, Paite pau pawngsualna’ ahih ken bang hita ding” aw liing zenin chi hi.“Huchi lomlom asia Bible i neih khakna uh aziak chi thum om thei a. Khatna ah Pa Chin hun leh 1971 kalin Paite nam sungah talent bei himai thei hi” chi hi. “ Huchi hitaleh, Pa Chin hun leh 1971 kal Paite nam a ding a ‘the dark age’ chihna hi ding a. A talent om mahmahlou ahihleh bel ngaih khat le sa ing, lungdam taka pom mai ding hiin chin, ahihziakin thil hithei bel hilou hi” chi hi.“
A ziak dang hi ding a i zeldim theih ahihleh bel , hiai Bible letkhia a, khawl a sut ding a mohpuakna piakten Bible Pathian kha hat khum a gelh ahi chih apom dan uh potham deuh zek hi mai thei hi. “Lei leh van a man masiah dan thua sut vom neu chik hiam, thai vom neu chik hiam, khat leng a mang kei hial ding” chi tupa taksan phatlouhna ziak a thil piang zawng hi thei hi. ‘Mi kuapeuhin hiai thute a behlap ua leh Pathianin amau tungah hiai laibua kigelh gawtna tuh behlap in teh;/ Huan kuapeuhin hiai genkholhna laibua thute lakmang a neihleh, Pathianin amau tanding, hiai laibua kigelh, hinna sing akipan leh, khosiangthou akipanin lamang inteh’ chihin amauhuam khalou a ngai uh zawng himai thei hi. Mihing ihih chiangin theihtop isuah nung in zawng hihkelh bel om thei a, om zawng om khanaak mah hi. Ahi ta zawngin, a bu pumpi a hihkhelh leh hihdik kikim hel lomlom bel -tha leh zung , hun leh lungsim ngaihtuahna piak ding zah piak zohlouh ziak hi ngei ding hi” chi hi.
“ A ziak dang thil hithei mahmah khat ahihleh Thu leh La lam a khantouhna i ngaihsak louhluat ziak hi ding hi” chi hi. “ Bang ziaka Thu leh La a khantouhna ngaihsaklou ihi ding? A ziak ahih leh, hiai minam leh hiai minam pau sot damlou ding a lungsim tak a ngaihna a om ziak hi ding hi. Huanah, ‘Paite soft power’ chih mongmong mangmat phalou, Paite pau kichi nam molpau, mantom pau leh ponlak loupa bang a vuai a, meia kang mang mai ding a ngaihtuahte sul nung ahihziak hi” chi hi.
Agen zelna ah, “Bang ziak a tuni a English pau khovel pumpi a pau tualleng pen hong suak a, Englishte nidanglai pek apan tuni dawng a na-el mahmah French leh German president te aki muh chiang ua zawng Mangkang pau akihou uh ahi ding? Aziak dang tampi a om maithei, huaite lakah English Bible, 1611- King James Version in mun poi mohtak luah ding in um ing. England kumpi James hunlai a Bible Sappau a aleh ding un agam a misiam penpen 47 mahmah zang ua, huai ten ‘huchi zaw deuhleh’ chih ding omlou phial a hoih in hon bol khia uhi. Pau dik, pauzat dan hoih leh kilom, lungkuai thei mahmah dingin, dikbok si in hon bol khia ua. Huai in khalam gilkial dangtakte aneep baanah, mangkangte Thu leh La in nasapi mahmah in mason sak a. English pau a idiom leh phrase tampi tak Bible apan piang a, huai kia hilou in, paunaak zawng Bible apan tampi pian phah a, apau uh hih hausa hi. Hiai Bible ‘the great monument of English Prose’ achih hial uh, a om ma leh a om nung English Literature sun leh zan bangin sulamdang zou hial hi” chi hi.
“Huchi bang a zahtaaktak leh siamneel theitop a Bible a leh khiak ua, abol ziak ua Pathianin apau uh vualzawl a, English khovel a pau tualleng ding a bawla, van a aksi leh lei a leivui zah mihingten tuni a English zang uh zawng hi mai thei hi. Na kim na kiang en mah dih, Bible zahtaakna toh ahoih theipen a letkhia a, bol khete pau in– Bible napnul a let khiate khat khat in nomvalh in, a Thu leh La uh khang hulhul a, ‘soft power ‘ nei ua, a culture leh a pau un mi dangte zou ua, khalam leh khovel thil ah va-uk in luigal lehlam ah hon ham santa uhi,” chi hi.
“Tunia bang ziak a Sam laibu, Hebru lavui in, a teek a khang , alian aneu, azawng apha mikuapeuh - daha alungkham ni ua khamuanna thu abil ua huau siausiau a, alungzuan khohar ni ua hehneem a, akipahni ua Zomiten 'Sam laibu a Kumpi David in......' achih chiang un lungkim zou phet uh ahi ding? Aziak ahihleh Pa Chin in siam nel tak a hon lehkhiak a, ahon sut khiak ziak hi pen hi. ‘Pa Nengzachin a leng om hiai lungsim’ nei koma Bible a pilna laibu – Paunakte, Job leh Eklijiasti te 1971 kum a na kibol hita leh, tunia Sam laibu banga phattuampih ding hanga, ateek lamte adinga chiangkhun hi dinga, tuailaite khe a ding a pitu hoih khonvak, pilna leh thu hilhna hoih a ngawng ua vial ding uhi. I tuailai tampi ten hiai pilna laibu apilna kikoihte, vasa in pak zu atop bang a top khe ding ua, 1980 kum vela pan tuni tan a ahunloupi a hanmual a honna liamsan tuailaite laka bang zah hiam bek i hutkhiak theih um ing” chi hi. “Tua ineihlel Paite Bible ah bel tua pilna laibu te i sim leh zawng agen kithei theilou a, kuamah hiplou a, athutun – a manphatna leh ahihna tak zawng phoulang zoulou hi” chi hi.
“ Mangkangte hiam, ahih keileh namdang Pathian in khuakpilna apiak zangthei minam khat peuhten pau diklou, lehsual leh notsiat adim Bible apom thei ding uam? Mangkangten a Bible uah ‘ For God so the soil that he gave His only forgotten Son’ chih a kigelh apom thei ding uam? Pulpit apan Sunday Skul Sinsaktu hiam thugentu hiam in hiai i Bible tang sim uah ‘so’ leh ‘the’ kikal a ‘loved’ chih om ding aki koih kha kei a, ‘soil’ chia i Bible ua kigelh leng ‘world’ chi le hang a dik zaw dia, hiai i Bible ua ‘forgotten’ kichi a ki gelh pen gelhkhelh khak ahi a ‘begotten’ chih zawk ding ahi chih agen ngai ding a Bible thulimlou azang ding uam? Teuhlou mai, a teuhlou mai. Ei Bible ah bel Sap pau a mahni min gelhthei niimneem peuh in huchi bang a agen gen uh kula pumdim a.”
“Huai i hihkhelhten Paite pau leh Pathian kalah deidanna bola, Pathian in Paite pau leh Paite nam a vualzawl dek chiang in akhut kiiksak a –Pathian kinung hei sak zawng hi mai thei a, i zawngzawt ziak a Bible a ihihkhelh om zahzah hamsiatna i nam un tuak zawng hi thei hi” chi hi. “ Nidang in Paite pau pianpih pau a zanglouten leng Paite Bible zang ua, tuni in kua mah azang-ut zawng om nonlou a. Hiai hi thil lamdang lua hilou in, ei pianpih pau a zangten zawng i simtheih phat louh chiang a pianpih pau a Paite pau zangloute a dia zat ngaihna omlou ding mah hi” chi hi.
Chuchi bang a Pa Buang in a genlai in Pastor pa’n “ I Bible thakpen uh Tedim pau zangten Bu nih ka deih uh chih hong gen ua, iva piaksak leh ‘Kou a gen theilou’ chi a hong koih non tang hilhial ua” chi a. Kei mimal theihchetna ah bel Bible suakthak pen, alui sangin aleh tampi in hoih zaw tham hi. Ken le ka theihsunsun a “Zanlam a heutupa honghoh a Rev. Khamkam bawl lel ahon zawh chiang a zat-taak ding ahi chi ei ve” chi a kana kup zenzen leh, a zauna muntak alenuai hiam zel sak kha mah bangin hongtu tang guih a. “Rev. Khamkam bawl hi a kithei ‘Niteng Haatna’ kichi kum 2007 akibolpen na simkhata hia? Nidang a alaibu bolte leh tua ka gen laibu na sim chiangin a kilamdanna omin nathei hia?” chih hon dong a. Ka dawn ma in thudang hon gen san a.
“ Mi khatin ‘Galdou ichih thil poimoh lua ahih chiangin sepaihte kia dou sak ding hilou hi’ ana chih mah banga Bible lehkhiak Theologiante khut kia a koih ding hilou hi. Nam-gou leh i pau, i hamin vualzawlna dawnga- dawnglou ding a bawlthei Bible lehkhiak ichih khong ‘ki gul luuk’ thoh a, mimal khat hiam nih hiam in bol maimai ding leng hilou hi” chi hi. “Denlam a King James Version abol khiak dan uh i gen mah bang a, i nam sung a mi siam leh apenpenten khangthak hong om dingte tanpha a i pau i ham phungvuh thei ding, Pathianthu dik a pithei bok ding a i bol ding ahi a. Huchi bang mi siamten tu khom a, a Bung leh Tang amalmal a aginga kisim khel a adangten nangai khia a, thumal zat dan, thuvual paidan, laigelh dan dikin akigelh hiam chih leh a Bible lehkhiak himhim adik hiam chih a et sipsip ding uh ahi a. Bibile ichih asim nuam ding, a theih olsam ding a, a pau zat, laimal zat dan leh athutun dikboksi a bol ding hi”.
“ Huanah, Thu leh La lama i minam uh pitu ding PLS bangnei hanga, huaiten laigelh dan leh Paite Grammer hon bolte uh i Bible uah vuizen a zuih ding hi. Bible bolnaah PLS valtheilou mongmong uh ahi chih leng theih ding hi.Huchi bangin Bible bolkhe le hang, tuni a Bible simpeihlouten leng hon simpeih ding ua, Missionary nna thupi tak hong himai ding hi. A himhimthu in, Bible lehkhiak kaan a nna poimoh zaw Saptuam leh za-a-za Kristian kichi minam a dinga awmlou hi” chi hi.
“ Mi siam ichih chiangin Theology a doctorate neiteng Bible lehkhiak lamah siam chitchiatllou dinga, khovel thila doctorate ngahteng zawng Thu leh La ah zattaaklou mai thei hi. Doctorate hiaizah nei hang a, atamzawten Paite pau a Article khat zawng amau khuak ngaihtuah khiak a adam sung ua gelh ngeilou tam ding uhi. Bible lettu pawl a izatte - Theology lam ,kha lam, pau leh ham lam, Thu leh La lam a mivangtang tung ami leh, pianken pilna azawng mahni khua luikhuk sanga gamla zaw mubaan khuakpilna nei leh, minam ita – minam mualphou ding khual thei mi ahi ding uhi. Mi hi phelphual ahihlouh ding uh; a hoih kia alungkimlou a, ahoih penpen deih mi ahih ngeingei ding uhi”.
“ Khalam a i hat leh hatlouh lampang thu tuam hita leh, I minam un Saptuam laimu anei a – i minam uh Saptuam kimvel a kilam hi a. I Biakinnte uh khalam akipina mun ahih banah - i Club uh hi a, i Community Hall uh hii a, i nam uh Living Room hi pen hi. I laibu lak uah Bible banga michih alian a neu, a teek a khang, azawng a hau in i simchiat uh laibu dang omlou a, khangthakte lakah Paite Bible loungal Paite pau laibu sim ngeilou tam ding hi. Hiaiziakin, i Bible pau uh adik keileh khangthak tampiten Paite Bible simlou ding ua, Paite pau zawng siamlouh phah ding uhi’ chi hi.
“ Bible lehkhiak diklou, gelh diklou, apauzat dan himhim leng mimal in i zat hileh, paukhelh hat chi a khotang in nuihza buka ahon neih ding a kigelh Bible zanga, Tangvom gengkhom ni chi a - Biakinn dim a paching, nuching leh khangthak laisiamte tukhom in; Bible tang simtheih manglouh, agen tup leng genkha theilou Bible tang - akituak a ichih khom dumdum chiang ua zaw zum ngoihngoih kei ve. Pathian kiang ah ‘amaute ngaidam in, athil hih uh athei kei ua ahi’ chi a thumthum mai kei ve. Ngaihtuah mah ve, Englishten Westminster Abbey, London ah ‘ For God so the soil that he gave His only forgotten Son’ achi khom mahmah ding ua hia oi? Minam bang a ‘self respect’ nei leh neilou ki om hipen mai” chi hi.
“Ahihleh, Pa Buang ,i Labu uh na lung atung na hia, bang chinasa a?” chi a kana dot keukau leh amaan “ Pathian in La ngaisang a, i Bible pumpi ua, za- a- sawmthum(30%) Lavui a kigelh hi a, Bible ah Toupa Jesu’n La asa chih zawng ki gelh hi” chi hi. “ Thu ichih tuam a, La ichih tuam a, Thu in akhoih phaklouh La in khoih pha hi. Huai ziakin, i late uh khut lumleh bang a mok khenkhen ding zawng hilou hi” chi hi.
“ I late uh a khen lamdangna ziak uh, aziak liangvai deuhdeuh nih kigen om a. Khatna ah, la pau a akigelh chiang a naupangten La in agen theilou uh, chih ahi a. Naupangten amau la tuam nei ua, Zion ngai a nau bang kaplou ua, ‘Pialgal ka ngai ka mang lenna’ chih la pau tellou in gelh le hang le theilou ding uhi. Aziak ahihleh, naupangte ngaih tuh a nute uh kan ahihlouh ziak hi. Naupangte'n 'Mang lenna' mun sanga a nute uh kholak potna mun khong ngai zaw tham ding uhi. Huanah, anihna ahihleh, agenson leng thil zumhuai lah dik mai mahtel ding khat ahi a! La lampang a Committe ten La ikhen louh chiang a, Committee ten banga nasep uh hon chi zel uchin ua, chih ahi a. La Committee ten sepkhiak nei a akilaat utna lam ua, La teng hon kheng lamdang ua-ahoih zaw a kheng leng hi tuanlou in, La pau tam zaw hon pai ua, minam a hon boltu La pau- i culture poimoh mahmah uh kimansuah dektak hi. I Labu uh La pau ‘bank’ ahi a, i Labu ua La pau tamzaw hon paih nung uh Pathian la hiin, la dang hita leh a La pau dik thei nonlou hi” chi hi.“
I late uh la pau diktak a isak chiangin honzou a, khatvei leh hon nuisak a, khatvei leh hon kap sak a, hon neem a, duangtham gu bang hon zen ngiaingiai a. Huanah, La pau ichih Zomite Sim leh Mal a tengte khuikhomtu ahia, akoilam hiam in La pau i mang-ngilh leh, taksa phel langkhat zeng toh kibang ding hi. Huaiziakin, la pau hon pia Pathian nim phat ni in, i la paute uh Pathian vualzawlna thil manpha ahih bangin kembit in phungvuh ni hang” chi hi.

No comments: